Spis treści:
- Kiedy sadzić czosnek niedźwiedzi?
- Wymagania czosnku niedźwiedziego
- Jakie właściwości ma czosnek niedźwiedzi?
Kiedy sadzić czosnek niedźwiedzi?
Czosnek niedźwiedzi z rodziny amarylkowatych nazywany bywa czosnkiem leśnym, ale może zdarzyć się, że spotkasz również określenie cebula czarownic. Wszystko dlatego, że od lat należy on do jednych z bardziej cennych, naturalnie występujących w polskich lasach gatunków zielarskich. Największe skupiska zielonych liści, zebranych z ozdobne kępki, można znaleźć w Sudetach do określonego pasa wysokościowego oraz na niedalekich wyżynach.
W przeciwieństwie do większości roślin czosnek niedźwiedzi nie potrzebuje dużo słońca, by rosnąć, wręcz przeciwnie, najlepiej rozwija się na stanowiskach zacienionych i wilgotnych, charakterystycznych dla połaci leśnych. Jeśli chcesz, by w twoim ogrodzie wyrósł okazały, rozrósł się w gęste łany, a kępy liści już z daleka wyglądały zdrowo i smacznie, zapewnij mu odpowiednie nawodnienie i chroń przed bezpośrednim słońcem. To nie wszystko, dowiedz się, jak sadzić, pielęgnować i kiedy zbierać czosnek z zielnika, aby każdy liść niósł z sobą najwięcej prozdrowotnych wartości i był gotowy do spożycia.
Za najlepszy okres do sadzenia czosnku niedźwiedziego ogrodnicy uważają wczesną jesień, warto zacząć mniej więcej pod koniec sierpnia lub na początku września – oczywiście, jeśli planujesz wysadzać cebulki tego zielonego warzywa. Wysiew z nasion kupionych w sklepie powinien nastąpić późną jesienią. Nie warto robić tego wcześniej, ponieważ drobne nasionka potrzebują chłodu do kiełkowania. Proces wysiewu można rozpocząć w październiku, a najlepiej w listopadzie, gdy temperatury zaczną wyraźnie spadać, ale wciąż nie wystąpiły duże przymrozki. Nieco inaczej sytuacja wygląda, gdy pozyskujesz świeży materiał, zbierając nasionka z własnej czosnkowej uprawy.
Cebulki postaraj się posadzić w niezbyt głębokich dołkach równej wielkości i głębokości do 10 cm. Powinny być oddalone od siebie o 25-30 cm, to idealna rozstawa, by roślina mogła wykształcić dorodne kępy, wypełniając wolne przestrzenie, ale nie nachodząc na siebie. Nasionka wysiewaj pojedynczo, delikatnie obsypując je ziemią tak, by ostatecznie znalazły się 1-2 cm pod powierzchnią. Pod uprawę warto przygotować domową ziemię liściową i odpowiednio wcześniej wymieszać ją z podłożem.
Prawidłowo posadzony czosnek na grządce, w zielniku pod drzewami lub w doniczkach może wystawić zielone liście już w lutym, jednak większość kęp wytworzy się w marcu.
Czosnek niedźwiedzi świetnie rośnie w gruncie, ale na stanowiskach słonecznych może wypuszczać mniejsze liście. Fot. katarinagondova/123rf.com
Do wykorzystania nadają się wszystkie części rośliny, jednak najcenniejszym surowcem spożywczym i zielarskim są oczywiście żywo zielone, młode, świeżo zerwane liście.
Przeczytaj również: Sadzenie cebuli dymki w listopadzie. Najsmaczniejsze odmiany, zaprawa, sąsiedztwo
Wymagania czosnku niedźwiedziego
Soczysto zielone liście o eliptyczno-lancetowatej blaszce wyrastają po kilka na roślinie. Są dość długie, bo osiągają nawet 25 cm, co pozwala tworzyć im dekoracyjne, regularne kępki. Mają długie ogonki, zaostrzoną końcówkę i charakterystycznie pachną, dlatego w codziennym użytku są wyjątkowo aromatyczną, cenioną przyprawą. Białawe cebule w całości schowane w części podziemnej są wąskie, niewielkie, z nich czosnek wypuszcza 2-3 grubsze korzenie, które stabilizują roślinę w glebie oraz liczne cienkie odrosty korzeniowe, rozkładające się we wszystkich kierunkach w przypowierzchniowej warstwie podłoża.
Czosnek świetnie rośnie w grządkach, które wcześniej zostały zasilone dawką ziemi liściowej, domowego kompostu lub dobrej jakości obornika. Ważne, aby został zachowany odpowiedni czas przed siewem lub sadzeniem, a głębokim nawożeniem gleby. Można uprawiać go po takich warzywach, jak ogórki czy seler.
Nic nie stoi na przeszkodzie, abyś wysiał czosnek niedźwiedzi na podwyższonych grządkach, jednak zarówno tam, jak i na otwartych grządkach konieczne będzie jego zacienienie, by słońce nie ograniczyło wzrostu rośliny i nie pomniejszyło oczekiwanych plonów. Im bardziej warunki w twoim ogrodzie będą przypominać te panujące naturalnie w niższych piętrach lasów, tym lepiej rozwiną się kępy zielonych, liściastych przysmaków.
Kępiasto rosnący czosnek niedźwiedzi łatwo tworzy gęste, zielone łany. Uważaj, potrafi być naprawdę ekspansywny, jeśli w żaden sposób go nie ograniczysz. Fot. iphotothailand1/123rf.com
Warto poznać wymagania czosnku niedźwiedziego, by w amatorskiej uprawie nie popełnić kluczowych błędów – nadmierna ekspozycja na światło słoneczne ogranicza wzrost roślin, a także sprawia, że po kwitnieniu soczysto zielone liście momentalnie zasychają. Ważne w uprawie rośliny jest więc wyznaczenie stanowiska cienistego i zaopatrzenie w wodę. Kiedy czosnek potrzebuje jej najwięcej do prawidłowego rozwoju? Ogrodnicy wskazują na pewne zależności:
- uprawiany z nasion wymaga większej dostępności wody w okresie kiełkowania (luty-marzec),
- uprawiany z cebul wymaga większej dostępności wody w okresie intensywnego wzrostu (kwiecień-maj).
Zanim posadzisz w ogrodzie czosnek niedźwiedzi, musisz zadbać o jeszcze jeden zabieg, jakim jest eliminacja chwastów na stanowisku planowanej uprawy. Oczyszczenie ziemi z roślin konkurujących o wodę ma w jego przypadku znaczenie kluczowe. O ile chwasty działają na czosnek bardzo niekorzystnie, o tyle bliskość drzew i krzewów zacieniających teren na dużej powierzchni jest wręcz wskazana.
Odchwaszczenie ma jeszcze jeden cel – czosnek niedźwiedzi łatwo można pomylić z konwaliami oraz zimowitem jesiennym, roślinami trującymi. Zanim zaczniesz uprawę, musisz mieć pewność, że żadna z wymienionych nie rośnie w okolicy i nie istnieje ryzyko tragicznej w skutkach pomyłki.
Pamiętaj, że kępy czosnku w naturze porastają całe połacie terenu. Zielone łany ciągnące się po powierzchni ziemi jak gęste dywany mogą powstać również w twoim ogrodzie, jeśli nie będziesz prowadzić kontrolowanej uprawy. Czosnek jest dość ekspansywny i lubi intensywnie się rozrastać, dlatego miej to na uwadze, wyznaczając mu stanowiska.
Chcesz wiedzieć, jak przygotować się do uprawy czosnku? Oto sprawdzone porady, trzymaj się ich, a twoje plony będą naprawdę okazałe:
- czosnek powinien trafić do gleby żyznej, lekko kwaśnej, dobrze przepuszczalnej i stale lekko wilgotnej – pamiętaj, że nadmiar wody również nie jest dla rośliny korzystny, zwłaszcza jeśli sadzisz ją z cebulek, które w takim nieprzesychającym z braku słońca podłożu mogłyby po prostu zgnić;
- zanim zaczniesz sadzenie lub wysiewanie pamiętaj o dokładnym przekopaniu stanowiska – przygotowanie ziemi powinno polegać na spulchnieniu podłoża, usunięciu zalegających w niej kamieni, wzbogaceniu jej naturalnym nawozem oraz wypieleniu chwastów;
- na gotowe stanowisko wysiej nasiona późną jesienią chyba, że wykorzystujesz świeży materiał – wczesny wysiew ma znaczenie, jeśli wykorzystujesz do niego naturalnie pozyskane nasiona z uprawy (bezpośrednio po lipcowym zbiorze), ponieważ ich długie przetrzymywanie może niekorzystnie wpłynąć na zdolność kiełkowania; kupiony gotowy materiał siewny wysiewaj później, gdy zrobi się chłodniej;
- warstwę ziemi, na którą wysiewasz nasiona czosnku, możesz dodatkowo wymieszać z czystym, najlepiej wilgotnym, zimnym piaskiem – to wspomoże kiełkowanie;
- nasiona czosnku niedźwiedziego możesz wysiewać również na rozsadniku, w inspekcie lub w tunelu, w każdym z tych przypadków po uprzednim ich przechłodzeniu – najlepszy termin przypada wówczas na koniec lutego i początek marca, jednak tak przygotowana rozsada nie powinna trafić do ogrodu wcześniej niż w połowie maja;
- wyznaczając głębokość dołków przy sadzeniu czosnku z cebul, pamiętaj, że wskazana przez ogrodników głębokość 10 cm oznacza miejsce, gdzie powinien kończyć się dołek – charakterystyczny ogonek kończący cebulkę, określany specjalistycznie jako stożek wzrostu, osiądzie w ziemi tym samym na idealnej głębokości 5,5-6 cm.
Po sadzeniu lub wysiewie czosnku niedźwiedziego musisz pamiętać o nawożeniu mineralnym, którego roślina potrzebuje. Jesienią do gleby powinieneś zatem dostarczyć odpowiednią ilość mieszanki fosforowo-potasowej podanej w jeden, równo odmierzonej dawce. Z kolei, gdy na grządce, w doniczce lub w podniesionym zielniku pojawią się pierwsze wschody, jest to wyraźny znak, że przyszedł czas na drugie podanie azotu. Ten ważny dla wzrostu czosnku pierwiastek powinien trafić do gleby już wcześniej, przygotowawczo, jeszcze zanim rozpocząłeś uprawę.
Na czym polega późniejsza pielęgnacja czosnku niedźwiedziego? Głównym twoim zadaniem, gdy roślina wyrośnie na grządce lub ziołowej rabacie ozdobnej, będzie sumienne odchwaszczanie gleby. To niezwykle istotne, by nie zachodziła w niej niezdrowa konkurencja o wodę i potrzebne do wzrostu składniki. Wspomnianą wodę musisz też regularnie uzupełniać zwłaszcza wtedy, gdy ziemia nie jest naturalnie lekko wilgotna w danym miejscu.
Pilnuj również, aby w miejscu uprawy ziemia nie stała się zwartą skorupą. W tym celu przeprowadzaj regularne spulchnianie. Jeśli nie masz czasu na częste zabiegi poprawy struktury wierzchniej części gleby oraz jej nawadnianie, koniecznie zadbaj o dokładnie jej wyściółkowanie. Świetnie sprawdzi się w tym celu warstwa rozdrobnionej kory sosnowej. Alternatywnie możesz użyć słomy, to nie tylko utrzyma optymalny poziom wilgoci, lecz także ograniczy wzrost chwastów tam, gdzie jest on najbardziej niepożądany.
Jakie właściwości ma czosnek niedźwiedzi?
Sława czosnku niedźwiedziego w zielarstwie nie wzięła się znikąd. Lista jego odżywczych i prozdrowotnych właściwości jest tak długa, że trudno wymienić wszystkie zalety tej dzikiej rośliny. Wartościowe, soczyste i najsmaczniejsze liście do rozmaitych zastosowań możesz zbierać już w marcu, a najlepiej na początku kwietnia, wówczas są nie tylko najbogatsze w składniki odżywcze, lecz także pełniejsze w smaku, wciąż młode, świeże i bardzo aromatyczne. Ich czas na wykorzystanie nie jest jednak długi, ponieważ po ścięciu lub ręcznym zerwaniu (tę metodę preferuję w moim ekologicznym warzywniku) szybko wiotczeją, co odbija się na wrażeniach organoleptycznych, jeśli planujesz jeść je na surowo.
Liście czosnku niedźwiedziego potrafią mieć 2-6 cm szerokości, dlatego w naturze łatwo pomylić go z konwaliami lub ziemowitem jesiennym. Dla pewności, co zbierasz, lepiej rozpocznij ogrodową uprawę. Fot. KatarinaGondova/coelfen/CanvaPro
Choć to liście zbiera się najczęściej, kwiatostany czosnku również mają szerokie zastosowanie. Pamiętaj, że kęp rosnących w naturze nie wolno zrywać bez stosownego zezwolenia, a i wówczas obowiązują wyraźne ograniczenia. Jakie właściwości ma czosnek niedźwiedzi i dlaczego warto rozpocząć jego uprawę w ogrodzie, by cebul, liści i kwiatów mieć pod dostatkiem? Roślina zawiera wiele składników mineralnych, aminokwasów, karotenoidów, kwasów tłuszczowych czy witamin - głównie A, C i E w naturalnej, dobrze przyswajalnej postaci.
Jesienny czosnek niedźwiedzi można jeść na surowo, dodając go do sałatek, kanapek, zup czy aromatycznych sosów oraz pesto, odświeżających i wzbogacających rozmaite potrawy. Wielu ucieszy fakt, że czosnek niedźwiedzi, bardzo bogaty w odżywcze wartości nie pozostawia po zjedzeniu charakterystycznego posmaku i zapachu, jak jego pospolity kuzyn, którego zdarza nam się z tego powodu unikać w diecie. Liście czosnku można spożywać na surowo, mrozić, suszyć, ważne, aby ich nie gotować, ponieważ ten sposób obróbki pozbawia rośliny smaku i aromatu.
Według dostępnych danych oraz prowadzonych badań wiadomo, że czosnek niedźwiedzi:
- korzystnie działa na wzmocnienie układu odpornościowego,
- potrafi wspomagać terapię infekcji dróg oddechowych,
- wspomaga regulację pracy jelit i utrzymanie równowagi procesów metabolicznych,
- zawarte w nim związki siarki dodatkowo chroni organizm na poziomie komórkowym przed działaniem wolnych rodników,
- pozytywnie oddziałuje na układ sercowo-naczyniowy i pomaga obniżać zbyt wysokie ciśnienie.
Wyciągi roślinne pozyskane z czosnku wykazują silne działanie odkażające, odtruwające, antyoksydacyjne, przeciwdrobnoustrojowe, przy czym warto zapoznać się z konkretnym zastosowaniem, ponieważ w wielu przypadkach to wyciągi z kwiatów mają silniejsze działanie niż popularnie przygotownywane ekstrakty, wyciągi czy napary z liści.
Jeśli nie wykorzystujesz dzikich ziół w diecie lub robisz to sporadycznie i tak rozważ uprawę czosnku niedźwiedziego, ponieważ to wyjątkowo śliczna roślina ozdobna do doniczki. Gdy zakończysz sezon w ogrodzie, spokojnie możesz poeksperymentować i spróbować uprawiać ją na parapecie kuchennym, podobnie jak inne gatunki przyprawowe.
Źródło: deccoria.pl
Przeczytaj również:
Jak przechowywać czosnek przez zimę? Nie będzie ani pleśniał, ani wysychał
Jeden ze skarbów dobrego ogrodnika. Do wykorzystania na nawóz i ściółkowanie