Podbiał – występowanie i morfologia
Podbiał pospolity, łac. Tussilago farfara, należy do rodziny astrowatych, czyli grupy roślin, które występują prawie na całym świecie, poza Antarktydą. W Polsce jest znany także jako zioło na kaszel ze względu na zawarte w nim niesamowite składniki, które wspomagają walkę z chorobami układu oddechowego.
Podbiał jest niskim kwiatem, który osiąga maksymalnie 30 cm wysokości. Choć niepozorny, doskonale radzi sobie nawet w niesprzyjających warunkach. To możliwe dzięki długim kłączom, które osiągają długość nawet 1 m! Tak rozbudowany system korzeniowy pozwala roślinie beż żadnych problemów przetrwać nawet długą zimę. Roślina ma także bardzo łatwy system rozmnażania się. Otóż z kwiatów powstają duże, nagie niełupki z białym puszkiem na końcu – są one rozsiewane przez wiatr. Dzięki temu podbiał jest w stanie szybko porosnąć nawet duży teren.
Z uwagi na charakterystyczny "dmuchawiec" roślina jest często mylona z mniszkiem lekarskim. Jednak to dwa zupełnie różne gatunki o innych właściwościach i zastosowaniu. Co więcej, surowcem zielarskim podbiału są wyłącznie jego liście i kwiaty, a nie cała roślina, jak w przypadku mniszka.
Może zainteresuje cię też artykuł: Apteka w ogrodzie: Mniszek lekarski
Fot. podbiał działa przeciwkaszlowo i wyksztuśnie / 123RF/PICSEL
Liść podbiału – charakterystyka i wartości odżywcze
Zastanawiasz się, po czym rozpoznać podbiał? Liście to najbardziej charakterystyczny element tej rośliny. Wyrastają one z długich, płożących pnączy, są dość duże, mają okrągło-sercowaty kształt i soczysty, zielony kolor. Pięknie błyszczą, dzięki czemu stanowią bardzo ciekawą ozdobę ogrodu, łąk, lasów i gór. Co ciekawe, nie zobaczysz ich razem z kwiatami. Liście podbiału rosną dopiero po przekwitnięciu rośliny. Dlatego niewiele osób jest w stanie rozpoznać ten gatunek np. na łąkach.
Jednak warto zainteresować się nim nie tylko przez walory dekoracyjne, ale przede wszystkim ze względu na niezwykłe właściwości. Otóż liście podbiału zawierają wiele cennych składników, takich jak:
- kwaśny śluz – ok. 7-8%, który wspomaga procesy osłaniające[1],
- garbniki – 4,5%, które wspierają walkę ze stanami zapalnymi oraz nieżytami jamy ustnej i krtani[2],
- flawonoidy – ok. 0,8%, które pomagają zmniejszyć napięcie mięśni gładkich górnych dróg oddechowych i ułatwić odkrztuszanie[3],
- sole mineralne – bogate m.in. w cynk, który wspomaga prawidłowe funkcjonowanie błon śluzowych[4],
- cholina – wspiera pracę układu nerwowego[5],
- olejki eteryczne.
Składniki te wspierają głównie działania przeciwkaszlowe i wykrztuśne.
Fot. liście podbiału / 123RF/PICSEL
Liście podbiału – zbiory
Masz pewność, że spotkałeś podbiał? Jeśli tak, możesz zebrać jego liście, pod warunkiem, że są suche, niepokryte rosą, zdrowe, całkowicie wyrośnięte i pozbawione rdzawych plam. Warto również upewnić się, że pochodzą z terenów z dala od dróg czy poboczy, aby nie były zanieczyszczone. Następnie należy zerwać blaszki ręcznie lub odciąć je nożem, pozostawiając łodyżki.
Liście podbiału można zbierać od wiosny do końca lata. Jednak pamiętaj, aby przy tym nie wyrywać rośliny wraz z korzeniem. Jego pozostawienie pozwoli urosnąć podbiałowi w tym samym miejscu ponownie za rok.
Po zbiorach liście należy rozłożyć w cieniu, na suchym podłożu i wysuszyć na powietrzu.
Kwiat podbiału – opis i skład
Podbiał jest dość intrygującą rośliną. Jego kwiaty wyrastają na krótkich, ok. 15 cm łodygach, mają kształt koszyczków i złoto-żółty kolor. Składają się z wielu drobnych płatków, które na noc się zamykają, aby wraz z pierwszymi promieniami słońca rozwinąć się na nowo i ukazać swoje piękno światu. Kwitną bardzo krótko, bo zaledwie od marca do maja, a kiedy przekwitną, na ich miejscu powstają nasiona z puchem kielichowym, które są unoszone przez wiatr i rozsiewane wokół. Dzieci je uwielbiają.
Jednak kwiaty podbiału powinny wzbudzić Twoje zainteresowanie ze względu na cenne składniki. Zawierają m.in.:
- 6,9% polisacharydów śluzowych,
- inulinę,
- aminokwasy,
- nienasycone i nasycone kwasy tłuszczowe,
- związki fenolowe, w tym kwas kawowy i ferulowy,
- garbniki,
- flawonoidy, takie jak kwercetyna i rutyna,
- olejek eteryczny.
Substancje te wspierają przede wszystkim działania rozkurczowe mięśnie gładkich, co wspomaga odkrztuszanie. Dodatkowo obecność związków śluzowych pomaga osłaniać błony śluzowe gardła i krtani oraz łagodzić podrażnienia, redukować nadwrażliwość receptorów kaszlowych i w rezultacie hamować odruch kaszlu.
Nic dziwnego, że podbiał jest składnikiem wielu produktów, które leczą kaszel[6].
Przeczytaj także: Sprawdzone domowe sposoby na przeziębienie
Kwiaty podbiału – zbiory
Chciałbyś wykorzystać podbiał do produkcji domowych przetworów? To świetny pomysł. Znajdź miejsce, gdzie rośnie on z dala od dróg czy domostw. Następnie zbierz żółte koszyczki, które dopiero rozkwitają, najlepiej mniej więcej w połowie marca. Potem, najszybciej, jak to możliwe, wysusz je w temperaturze ok. 40 st. C.
Fot. kwiaty podbiału / 123RF/PICSEL
Podbiał – uprawa
Twoim celem jest stworzenie bezpiecznego ogrodu pełnego roślin o leczniczych właściwościach? Podbiał to doskonały wybór! Oprócz tego, że zawiera wiele cennych składników, jest bardzo prosty w uprawie.
- Doskonale radzi sobie z mrozem, dzięki czemu nie trzeba go wykopywać ani osłaniać przed zimą.
- Uwielbia ciężką, podmokłą, gliniastą glebę o wysokiej zawartości wapnia, dzięki czemu świetnie rozwija się na obrzeżach oczek wodnych itp., ale może rosnąć praktycznie wszędzie, nawet na jałowym podłożu.
- Lubi słoneczne lub półcieniste stanowiska. Duża ilość słońca to gwarancja, że koszyczki będą się otwierać, a liście będą wspaniale wybarwione.
Jednocześnie podczas uprawy podbiału należy pamiętać, że bardzo łatwo się on rozsiewa. Choć nie zdominuje innych roślin, może zaburzyć starannie przemyślaną kompozycję. Jeśli nie chcesz, żeby pojawił się w każdej części ogrodu, zrywaj "dmuchawce", zanim porwie je wiatr. Możesz też poczekać, aż podbiał wyrośnie w nowym miejscu i wyrwać go razem z korzeniami przed zakwitnięciem.
Sprawdź również: Apteka w ogrodzie: Siedem roślin na wzmocnienie układu oddechowego
Fot. podbiał ma działanie lecznicze / 123RF/PICSEL
Podbiał – zastosowanie
O niezwykłych właściwościach podbiału wiedziano już w czasach starożytnych. Według niektórych źródeł nawet Hipokrates i bł. Hildegarda wykorzystywali liście i kwiaty podbiału do leczenia różnych chorób. Obecnie najczęściej przygotowuje się z nich:
- herbaty – 3 łyżeczki rozdrobnionych, suszonych liści i kwiatów wsyp do garnka i zalej ok. 0,5l gorącej wody. Następnie podgrzewaj całość na niewielkim ogniu przez ok. 5 minut, zdejmij i pozostaw pod przykryciem na ok. 30 minut. Tak przygotowaną herbatę należy powoli popijać w ciągu dnia, aby składniki w niej zawarte pomogły stopniowo rozrzedzić zalegającą wydzielinę. Wywar świetnie sprawdza się także do wykonania miejscowych okładów. Wystarczy nasączyć nim jałową gazę i przyłożyć do zmienionego chorobą miejsca,
- syrop – zbierz zdrowe kwiaty z łodygami z miejsca z dala od dróg, umyj je i drobno pokrój. Następnie przełóż np. do słoika, skrop alkoholem, szczelnie zamknij i odstaw na 30 minut. Po tym czasie dolej do mikstury 250 ml przegotowanej wody. Następnego dnia odcedź zioła, dodaj tyle cukru, ile jest płynu i zakręć. Syrop jest gotowy do spożycia. Nie trzeba go pasteryzować ze względu na obecność alkoholu. Podczas choroby należy spożywać ok. 10 ml syropu dziennie.
Fot. herbatka z podbiału / 123RF/PICSEL
W wielu sklepach znajdziesz również soki z podbiału. Najczęściej zawierają one cukier lub miód, ponieważ słodkiego dodatku byłyby dość gorzkie i trudne do spożycia.
Jeśli szukasz rośliny, która nie tylko ozdobi zielone otoczenie domu, ale także pomoże Ci zadbać o zdrowie, to podbiał to najlepszy wybór. Zaproś go do swojego ogrodu, a na pewno nie pożałujesz.
Autor: Redakcja Deccoria.pl
[1] http://bc.wydawnictwo-tygiel.pl/public/assets/271/W%C5%82a%C5%9Bciwo%C5%9Bci%20prozdrowotne%20ro%C5%9Blin%20i%20ich%20metabolit%C3%B3w%20wt%C3%B3rnych.pdf
[2] https://www.ptfarm.pl/pub/File/wydawnictwa/b_2008/1_2008/Artykul%2014%20Bromatologia%201-2008.pdf
[3] https://ptfarm.pl/pub/File/FP/5_2009/11%20%20flawonoidy.pdf
[4] https://www.ptfarm.pl/pub/File/Farmacja%20Polska/2014/01%20%20OG%20%20Cynk.pdf
[5] https://journals.viamedica.pl/ginekologia_polska/article/download/45636/32430
[6] http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2016/01/pf_2015_157-171.pdf