Z artykułu dowiesz się
- Co to są rośliny inwazyjne?
- Dlaczego gatunki inwazyjne są groźne?
- Gatunki inwazyjne w Polsce
- Inne gatunki roślin inwazyjnych w Polsce
Co to są rośliny inwazyjne?
Gatunki inwazyjne to inaczej rośliny, które naturalnie nie występują na danym terenie, tylko znalazły się tam z powodu ingerencji człowieka. Rośliny inwazyjne szybko rozprzestrzeniają się na danym obszarze, wypierając tym samym z niego rodzime gatunki roślin. W ten sposób gatunki inwazyjne przyczyniają się do zaburzenia naturalnej równowagi w przyrodzie.
Dużo ostatnio mówi się o pojęciu bioróżnorodności, gdzie poszczególne gatunki roślin funkcjonują w zgodzie, żyjąc niejako koło siebie. Wiele roślin współpracuje ze sobą, a niektóre nawet oddziaływają na siebie, przyczyniając się do poprawy swoich warunków, chroniąc przed szkodnikami czy zwierzętami.
Niekiedy jednak dochodzi do zaburzenia tej równowagi i w środowisku pojawia się nowy, obcy biologicznie gatunek, który stara się podporządkować sobie całe otoczenie.
Dlaczego gatunki inwazyjne są groźne?
Nowa roślina zaczyna szybko dominować w środowisku, stopniowo wypierając z niego inne gatunki. Niekiedy rośliny zajmujące teren od dawna, nie są w stanie sobie poradzić z intruzem, który krok po kroku zajmuje coraz większe obszary i dąży do zmiany panujących warunków. Czasami może dojść nawet do całkowitego zubożenia miejscowej bioróżnorodności czy też wyparcia rodzimych odmian roślin.
To z kolei może prowadzić do zaburzenia łańcucha pokarmowego. Zwierzęta pierwotnie występujące na pewnym obszarze zaczynają z czasem zmniejszać swoją liczebność, przenosić się na inne siedliska albo w skrajnych przypadkach w ogóle wymierają.
Gatunki inwazyjne mają zatem wpływ nie tylko na lokalną roślinność, ale także na zwierzęta, a czasami nawet całe środowisko. Dlaczego zatem obce gatunki roślin są tak szkodliwe dla lokalnego środowiska?
- Przeobrażają one naturalne siedliska przyrodnicze.
- Wypierają gatunki rodzime na skutek konkurencji albo ograniczania bazy pokarmowej.
- Czynią szkody gospodarcze dla lokalnych rolników i hodowców.
- Bywają niekiedy zagrożeniem dla zdrowia człowieka.
Gatunki inwazyjne w Polsce
Istnieje co najmniej kilkanaście gatunków roślin, które są uważane za gatunki inwazyjne w Polsce. Rośliny te to gatunki obce, które nigdy wcześniej nie występowały naturalnie w polskim klimacie.
Ich obecność to często efekt zmian cywilizacyjnych, przemian gospodarczych czy społecznych. Wiele gatunków roślin inwazyjnych zostało sprowadzonych w celu poprawy warunków rolniczych czy gospodarczych, jednak w przypadku wielu z nich kontrolowana uprawa szybko wymknęła się spod kontroli.
Co ciekawe, niektóre rośliny są obecne w naszym krajobrazie od kilkudziesięciu lat, podczas gdy inne pojawiają się sporadycznie i nieregularnie, całkowicie zaskakując lokalne środowisko naturalne czy pracujących w zgodzie z nim ludzi.
- Barszcz Sosnowskiego
Barszcz Sosnowskiego może mieć od jednego do nawet czterech metrów wysokości. Jest to jeden z najbardziej znanych i niebezpiecznych gatunków inwazyjnych w Polsce. Ta wieloletnia roślina zielna bardzo szybko opanowuje nowe tereny i jest trudna do zlikwidowania ze względu właśnie na sporą ekspansywność, a także dużą witalność.
Barszcz Sosnowskiego jako gatunek inwazyjny przywędrował do Polski z ZSRR w latach 50. jako tania i szybko rosnąca roślina paszowa stosowana do upraw przemysłowych. Gatunek konkuruje i wypiera niektóre rośliny rodzime, a ponadto ma silne działanie toksyczne i alergizujące.
Barszcz Sosnowskiego nie występował w naszych warunkach klimatycznych naturalnie. Pojawił się dopiero w latach 50., przywieziony z ZSRR jako wartościowa pasza dla bydła. Fot.123RF.com
Podczas upalnego czy wilgotnego dnia przypadkowe dotknięcie łodygi czy liści tej rośliny może wywołać naprawdę silne miejscowe reakcje, takie jak zapalenie skóry objawiające się bolesnymi pęcherzami, które bardzo długo się goją. Wiele zwierząt unika zjadania barszczu Sosnowskiego właśnie ze względu na jego trujące działanie, przez co naturalna walka z tym inwazyjnym gatunkiem jest bardzo utrudniona.
-
Rdestowiec ostrokończysty
Rdestowiec jest odmianą krzewu i w warunkach naturalnych występuje w Azji. Roślina dorasta nawet do 300 cm wysokości i bardzo łatwo adaptuje się praktycznie do każdych warunków. Rdestowiec ostrokończysty szybko opanowuje nieużytki rolne, skraje lasów czy brzegi wód. Dlaczego jest uważany za roślinę inwazyjną?
Rdestowiec tworzy trudny do przebycia zielony szpaler. Zmienia też skład flory na terenach, które opanowuje. Roślina rozrasta się bujnie, ograniczając tym samym wzrost innych roślin poprzez zacienienie środowiska. Gatunek ten ponadto znacząco ogranicza widoczność wzdłuż dróg, linii kolejowych i innych i ciągów komunikacyjnych, przez co bezpośrednio ingeruje w działalność człowieka.
Rdest japoński to silnie inwazyjna roślina, której nie wolno uprawiać w domowym ogródku Fot. 123RF/PICSEL
Zarówno nasiona rdestowca, jak i fragmenty rośliny, z których może się ona rozwinąć, są bardzo łatwo transportowane przez wodę, co pozwala roślinie na kolonizowanie nowych obszarów. W Europie gatunek pojawił się w XIX wieku i od tamtej pory rozprzestrzenia się samorzutnie w środowisku, w tym na polskich nieużytkach, skrajach lasów czy brzegach wód.
- Robina akacjowa
Ten inwazyjny gatunek jest inaczej nazywany grochodrzewem akacjowym albo nawet po prosto akacją (choć w drugim przypadku jest to błędne nazewnictwo). Naturalnie występuje na terenach Ameryki Północnej jako roślina miododajna i drzewo ozdobne.
Robinia akacjowa mylnie nazywana jest też akacją. Fot.123RF.com
Często występuje w parkach, a w naszym środowisku inwazyjnie rozwija się na terenach leśnych, gdzie powoduje wysuszanie głębszych warstw gleby oraz wzbogaca podłoże w azot, co prowadzi do rozwoju roślin azotolubnych takich jak pokrzywy.
- Nawłoć kanadyjska
Jest to roślina z rodziny astrowatych, sprowadzona pierwotnie do Europy ze wschodnich obszarów Ameryki Północnej. Początkowo była uprawiana jako roślina ozdobna ze względu na swój piękny, intensywnie żółty kolor. Szybko jednak okazała się gatunkiem inwazyjnym, który prędko zaczął opanowywać coraz to nowe tereny uprawne.
Okres kwitnienia nawłoci wypada od lipca do września. Fot.123RF.com
Obecnie nawłoć można spotkać praktycznie w całej Polsce, zwłaszcza na obrzeżach lasów, nasypach kolejowych czy wilgotnych łąkach. Doskonale i bardzo szybko aklimatyzuje się na nowych terenach, często kosztem wyparcia słabszych lokalnych gatunków.
-
Czeremcha amerykańska
To drzewo z rodziny różowatych zostało sprowadzone do Europy w połowie XVII wieku z Ameryki Północnej. W Polsce pierwsze wzmianki o tej roślinie pochodzą dopiero z początków XIX wieku. Gatunek inwazyjny został pierwotnie sprowadzony do kraju w celu wzbogacenia warstwy podszytu w polskich lasach.
Czeremcha to gatunek inwazyjny, który błyskawicznie wręcz rozprzestrzenił się w wielu polskich lasach. Fot.123RF.com
Jednak bardzo szybko okazało się, że czeremcha to gatunek inwazyjny, który błyskawicznie wręcz rozprzestrzenił się w wielu polskich lasach. Roślina systematycznie od wielu lat wypiera z lokalnych terenów leśnych słabszą i bardziej wymagającą odmianę czeremchy zwyczajnej.
Inne gatunki roślin inwazyjnych w Polsce
Oczywiście przytoczone przykłady to nie jedyne gatunki inwazyjnych roślin w Polsce. Wiele zależy od regionalnych uwarunkowań i warunków środowiskowych. Nieustannie zmienia się zarówno klimat, jak i środowisko naturalne. Wśród licznych w Polsce roślin inwazyjnych warto także wspomnieć takie osobniki jak:
- róża pomarszczona,
- kolczurka klapowana,
- niecierpek drobnokwiatowy,
- niecierpek gruczołowaty,
- klon jesionolistny.
Kary za przesadzanie roślin inwazyjnych
Jak czytamy na stronie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska:
Kto narusza przepisy dotyczące Inwazyjnych Gatunków Obcych (IGO) stwarzających zagrożenie dla Unii/Polski popełnia przestępstwo lub wykroczenie i może zostać obciążony administracyjną karą pieniężną do 1 000 000 zł. Posiadacze zapasu IGO, którzy nie zastosują się do schematu postępowania podlegać będą także karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, a gdy sprawca działa nieumyślnie, podlegać będzie grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Co za tym idzie, uprawa roślin inwazyjnych, rozmnażanie, sprzedaż, import oraz wprowadzanie ich do środowiska naturalnego wymaga pozwolenia, a nieprzestrzeganie tego wymogu grozi karą grzywny lub aresztu. Więcej informacji na ten temat znjdziesz na stronie: Przepisy prawne dotyczące gatunków obcych
Lista inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Unii
- Acacia saligna (Acacia cyanophylla)
- Andropogon virginicus
- Arthurdendyus triangulatus
- Cardiospermum grandiflorum
- Cortaderia jubata
- Ehrharta calycina
- Lespedeza cuneate (Lespedeza juncea var. sericea)
- bass słoneczny (Lepomis gibbosus)
- bożodrzew gruczołowaty (Ailanthus altissima)
- chmiel japoński (Humulus scandens)
- gymnokoronis dębolistny (Gymnocoronis spilanthoides)
- jadłoszyn baziowaty (Prosopis juliflora)
- majna brunatna (Acridotheres tristis)
- salwinia uciążliwa (Salvinia molesta, Salvinia adnata)
- smokrzyn łojodajny (Triadica sebifera, Sapium sebiferum)
- sumik koralowy (sumik węgorzowaty) Plotosus lineatus
- wężówka japońska (Lygodium japonicum)
- Alternanthera philoxeroides
- Microstegium vimineum
- barszcz Mantegazziego (Heracleum mantegazzianum)
- gęsiówka egipska (Alopochen aegyptiacus)
- gunera brazylijska(Gunnera tinctoria)
- jenot (Nyctereutes procyonoides)
- moczarka delikatna (Elodea nuttallii)
- niecierpek gruczołowaty (Impatiens glandulifera)
- piżmak (Ondatra zibethicus)
- rozplenica szczecinkowata (Pennisetum setaceum)
- trojeść amerykańska (Asclepias syriaca)
- wywłócznik różnolistny (Myriophyllum heterophyllum)
- Baccharis halimifolia
- Ludwigia grandiflora
- Ludwigia peploides
- Orconectes virilis
- Persicaria perfoliata
- Vespa velutina nigrithorax
- barszcz perski (Heracleum persicum)
- barszcz Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi)
- burunduk (Tamias sibiricus)
- czebaczek amurski (Pseudorasbora parva)
- eichornia gruboogonkowa (Eichhornia crassipes)
- ibis czczony (Threskiornis aethiopicus)
- kabomba karolińska (Cabomba caroliniana)
- koati (Nasua nasua)
- krab wełnistoręki (wełnistoszczypcy) Eriocheir sinensis
- lagarosyfon wielki (Lagarosiphon major)
- mangusta złocista (Herpestes javanicus)
- mundżak (Muntiacus reevesii)
- nutria (Myocastor coypus)
- opornik łatkowaty (Pueraria montana)
- partenium ambrozjowate (Parthenium hysterophorus)
- rak luizjański (Procambarus clarkii)
- rak marmurkowy (Procambarus fallax f. virginalis)
- rak pręgowany (amerykański) Orconectes limosus
- rak sygnałowy (kalifornijski) Pacifastacus leniusculus
- sterniczka jamajska (Oxyura jamaicensis)
- szop pracz (Procyon lotor)
- trawianka (Perccottus glenii)
- tulejnik amerykański (Lysichiton americanus)
- wąkrotka jaskrowata (Hydrocotyle ranunculoides)
- wiewiórczak rdzawobrzuchy (Callosciurus erythraeus)
- wiewiórka czarna (Sciurus niger)
- wiewiórka szara (Sciurus carolinensis)
- wrona orientalna (Corvus splendens)
- wywłócznik brazylijski (Myriophyllum aquaticum)
- żaba rycząca (żaba byk, żaba wół) Lithobates (Rana) catesbeianus
- żółw ozdobny (Trachemys scripta)
Lista inwazyjnych gatunków obcych stwarzających zagrożenie dla Polski
- Spartina anglica
- Mnemiopsis leidyi
- Corbicula fluminalis
- Corbicula fluminea
- azolla drobna (karolińska) Azolla filiculoides
- babka bycza (Neogobius melanostomus)
- babka łysa (gołogłowa) Neogobius gymnotrachelus
- babka marmurkowata (marmurkowa) Proterorhinus marmoratus
- babka szczupła (rzeczna) Neogobius fluviatilis
- bernikla kanadyjska (Branta canadensis)
- biedronka azjatycka (Harmonia axyridis)
- bizon (Bison bison)
- bóbr kanadyjski (Castor canadensis)
- grubosz Helmsa (Crassula helmsi)
- jeleń aksis (czytal) Axis axis
- jeleń sika (wschodni) Cervus nippon
- jeleń wirginijski (Odocoileus virginianus)
- kolcolist zachodni (Ulex europaeus)
- kolczurka klapowana (Echinocystis lobata)
- maral (jeleń mandźurski) Cervus elaphus sibiricus
- niecierpek pomarańczowy (Impatiens capensis)
- ostryga pacyficzna (Crassostrea gigas)
- pirapitinga (pirania paku) Piaractus brachypomus
- rdestowiec czeski (pośredni) Reynoutria x bohemica
- rdestowiec japoński (ostrokończysty) Reynoutria japonica
- rdestowiec sachaliński (Reynoutria sachalinensis)
- sumik karłowaty (Ameiurus nebulosus)
- szczeżuja chińska (Sinanodonta woodiana)
- wapiti (Cervus canadensis)
- żółw jaszczurowaty (Chelydra serpentina)
- żółw malowany (Chrysemys picta)
- żółw ostrogrzbiety (Grapthemys pseudogographica)
Przeczytaj rónież: Najbardziej trujące rośliny, które możesz spotkać na polskich łąkach