Spis treści:
- Wykorzystanie trocin jako ściółki – źle dobrane mogą zaszkodzić
- Jak przygotować trociny do ściółkowania?
- Sposoby na wykorzystanie trocin w ogrodzie
Wykorzystanie trocin jako ściółki – źle dobrane mogą zaszkodzić
Trociny wydają się materiałem naturalnym i bezpiecznym, jednak kryją w sobie poważne wyzwania dla ogrodników i rolników. Ich skład chemiczny jest zdominowany przez węgiel, a stosunek węgla do azotu (C:N) potrafi przekraczać 300:1. To oznacza, że mikroorganizmy glebowe, rozkładając materiał tak bogaty węgiel, intensywnie zużywają dostępny azot mineralny. Rośliny cierpią wówczas z powodu jego niedoboru, a to niestety prowadzi do zahamowania wzrostu, chloroz (blaknięcia liści) oraz spadku plonów. Najmocniej odczuwalne jest to w pierwszych miesiącach po zastosowaniu świeżego materiału, zanim materia organiczna zacznie się stabilizować i wracać do obiegu w formach dostępnych dla korzeni.
Kolejnym ważnym aspektem, na który powinniśmy zwrócić uwagę, jest odczyn gleby. Trociny pochodzące z drzew iglastych mają tendencję do zakwaszania środowiska glebowego. W przypadku borówki wysokiej czy żurawiny efekt ten jest korzystny, ponieważ rośliny te preferują kwaśne podłoże. Jednak dla warzyw kapustnych czy cebulowych spadek pH o 0,3–0,6 jednostki w ciągu dwóch sezonów może być destrukcyjny. Zmiana odczynu wpływa na dostępność składników pokarmowych, zwłaszcza wapnia i magnezu, w konsekwencji osłabiając kondycję roślin i obniżając ich odporność na choroby.
Najpoważniejsze zagrożenie niosą jednak trociny techniczne, czyli odpady z płyt wiórowych, MDF czy drewna impregnowanego. W ich strukturze znajdują się kleje syntetyczne, żywice, formaldehyd oraz sole metali ciężkich, które stanowią realne ryzyko toksykologiczne. Raporty Europejskiej Agencji Chemikaliów (Annex XV Formaldehyde and formaldehyde releasers) wskazują, że jeśli te związki zostaną uwolnione, mogą kumulować się w środowisku glebowym. To realne zagrożenie dla mikroorganizmów glebowych i – pośrednio – dla zdrowia człowieka. Stosowanie takich materiałów w ogrodnictwie jest wyraźnym naruszeniem zasad bezpieczeństwa ekologicznego.
Warto dodać, że w ostatnich latach pojawiły się alternatywy dla tradycyjnych trocin. Coraz częściej wykorzystuje się zrębki drzewne, które mają bardziej zrównoważony stosunek C:N, a także kompostowane trociny, w których proces rozkładu został już częściowo przeprowadzony. Naukowcy badają również możliwość wykorzystania biocharu – węgla drzewnego powstającego w procesie pirolizy biomasy – w połączeniu z materiałami lignocelulozowymi, takimi jak trociny. Takie połączenie może poprawiać żyzność gleby i ograniczać straty azotu.
Przeczytaj również: Ogrodnicy chętnie stosują do ściółkowania na zimę. Chroni rośliny, dba o glebę i tłumi chwasty
Jak przygotować trociny do ściółkowania?
Zanim świeże trociny trafią na grządki, musimy je odpowiednio przygotować, ponieważ ze względu wysoki udział węgla szybko „zabiorą” glebie azot, a roślinom odbiorą energię do wzrostu. Najpewniejszym rozwiązaniem jest kilkumiesięczny cykl kompostowania. Połączenie trocin z materiałami bogatymi w azot – skoszoną trawą, obornikiem, gnojówką lub roślinnymi odpadami kuchennymi – obniża stosunek C:N, stabilizuje materię i uruchamia mikrobiologiczne zaplecze gleby. Powinniśmy ążyć do tego, aby gotowy materiał zbliżał się do proporcji 25–30:1. Pryzma musi cały czas oddychać i charakteryzować się wilgotnością wyciśniętej gąbki, a jej temperatura robocza mieścić się w przedziale 55–65°C. Po kilku tygodniach trociny ciemnieją, tracą zapach świeżego drewna i stają się sypkie – to znak, że można je bezpiecznie wykorzystać.
Na 10 kg świeżych trocin dodaje się zwykle 100–150 g nawozu azotowego, najczęściej siarczanu amonu. Dostarcza on łatwo dostępnego azotu, ogranicza jego czasowe „uwięzienie” przez mikroorganizmy i jednocześnie delikatnie zakwasza środowisko, przyspieszając rozkład materii drzewnej. Najlepiej rozpuścić nawóz w wodzie, równomiernie spryskać trociny i dokładnie wymieszać je z glebą lub warstwą kompostu. Przy roślinach wrażliwych na spadek pH lepszym wyborem będzie azotan wapnia – jest łagodniejszy dla odczynu, a przy tym wzmacnia zasoby wapnia w strefie korzeni.
Równie ważna jest struktura materiału. Drobne trociny rozkładają się szybko, lecz intensywnie wiążą azot i łatwo zbrylają się w warstwę, która słabo przepuszcza powietrze. Bezpieczniejszą opcją są grubsze wióry, zrębki lub mieszanki z korą, które zachowują porowatość i mineralizują wolniej. Dobrym kompromisem bywa połączenie większych frakcji z niewielkim dodatkiem drobnych trocin oraz kompostu, pełniącego rolę biologicznego startera. Warstwa ściółki nie powinna przekraczać 3–5 cm; grubsza sprzyja powstawaniu beztlenowych kieszeni, zwłaszcza po intensywnych opadach. Warto też zostawić niewielki odstęp przy łodygach i pniach, aby nie zawilgacać szyjki korzeniowej.
Przed rozsypaniem warto lekko zwilżyć trociny – wówczas nie pylą i łatwiej układają się w równą warstwę. Po ułożeniu ściółki podlewamy glebę, by materiał „osiadł” i szybko połączył się z mikrobiomem. Przez pierwsze tygodnie obserwujemy rośliny: blade liście i spowolnione przyrosty sygnalizują potrzebę delikatnego dokarmienia azotem. W ogrodach kwasolubnych trociny iglaste sprawdzą się znakomicie; w warzywniku lepsze będą mieszanki z kompostem i korektą wapniową. Dobrze przygotowana ściółka odwdzięcza się stabilną wilgotnością, mniejszym zachwaszczeniem i żyzną, elastyczną strukturą gleby przez cały sezon.
Trociny z drewna iglastego nie „zakwaszają gwałtownie” gleby. Fot. JuFangundes/CanvaPro
Sposoby na wykorzystanie trocin w ogrodzie
Trociny nie są materiałem uniwersalnym, lecz w określonych warunkach potrafią działać zaskakująco skutecznie. Pod krzewami owocowymi i drzewami sprawdzają się szczególnie dobrze, ponieważ głębszy system korzeniowy takich roślin amortyzuje przejściowy spadek dostępności azotu. W sadach prowadzonych w systemach ekologicznych coraz częściej stosuje się mieszaniny trocin z kompostem jako ściółkę ograniczającą parowanie wody, stabilizującą temperaturę gleby i zmniejszającą erozję powierzchniową.
W ogrodach ozdobnych trociny mają jeszcze wyraźniejszą niszę. W przypadku roślin kwasolubnych – rododendronów, azalii i borówek ich lekko kwaśny charakter sprzyja utrzymaniu odpowiedniego odczynu gleby, a jednocześnie ogranicza zachwaszczenie i chroni delikatne korzenie przed przegrzewaniem. W warzywniku trociny najlepiej sprawdzają się jesienią, jako ściółka zimowa lub komponent kompostu. Wiosną mogą trafić na grządki wyłącznie po przygotowaniu i w cienkiej warstwie, aby nie zaburzyć dynamiki azotu w okresie intensywnego wzrostu warzyw.
Istnieją również zastosowania mniej oczywiste, a coraz częściej opisywane w literaturze naukowej. Przekompostowane trociny poprawiają strukturę ciężkich, gliniastych gleb, zwiększając ich porowatość i zdolność magazynowania wody. Przekłada się to na lepszą retencję wody i większą odporność gleby na okresowe susze.
Przeczytaj również: Czy ściółka zostawiona zimą w ogrodzie to schronienie dla ślimaków? Zobacz, gdzie zimują
Powinniśmy jednak zwrócić uwagę z jakiego drewna powstały trociny, ponieważ od tego zależy sposób ich wykorzystania w ogrodzie:
- trociny i wióry z drzew iglastych (świerka, sosny czy modrzewia): dobrze sprawdzają się jako ściółka powierzchniowa wokół krzewów jagodowych i roślin ozdobnych. Jeśli zastosujemy warstwę o grubości 5–8 cm nie powinny obniżyć pH gleby w znaczący sposób, ponieważ początkowa kwasowość jest neutralizowana w trakcie rozkładu;
- trociny z drewna liściastego, m.in. brzozy, osiki i olchy: uchodzi za bardziej uniwersalne i po krótkim dojrzewaniu lub kompostowaniu może być stosowane także w warzywniku;
- trociny z drewna iglastego: nie „zakwaszają gwałtownie” gleby – przy ściółkowaniu powierzchniowym wpływ na odczyn jest zwykle niewielki i krótkotrwały;
- trociny z cedru, dębu i orzecha włoskiego: w ich przypadku powinniśmy zachować ostrożność, szczególnie jeśli stosujemy w formie świeżej postacią, wymieszaną z glebą. U wrażliwych roślin mogą wywołać żółknięcie liści i słabszy wzrost, choć w przypadku orzecha część problemów wynika częściej z niedotlenienia i kwaśnej, zbyt zwartej ściółki niż z samego juglonu. Najbezpieczniejszą opcją jest jednak całkowita rezygnacja z trocin z orzecha.
Warto również wiedzieć, że ściółkowanie materiałem organicznym obniża temperaturę gleby w czasie fal upałów i ogranicza straty wody przez parowanie. Trociny można wykorzystać także poza grządkami: na ścieżkach ogrodowych tłumią chwasty i wiążą błoto, w kompoście równoważą nadmiar „zielonej” masy, a w podwyższonych grządkach pełnią rolę lekkiego wypełniacza poprawiającego retencję, zwłaszcza po połączeniu z biocharem. Warunek pozostaje jeden – materiał musi pochodzić z czystego, nieimpregnowanego drewna.
Źródła: deccoria.pl, Europejska Agencja Chemikaliów
Przeczytaj również:
Co zrobić, żeby ciemierniki bujnie kwitły?
Zimowe cięcie winorośli. Kiedy najlepiej je wykonać – w grudniu czy styczniu?